Seguidores e seguidoras

lunes, 12 de junio de 2017

Canteras abandonadas, reservas de vida

DEDICATORIA: Siempre he dicho que este blog vive gracias a los comentarios de los seguidores y seguidoras más fieles, que evitaré nombrar porque seguro que me olvido de alguien. Todos nos conocemos y somos ya una pequeña familia. Sin embargo hay dos personas que desde el principio me han apoyado siempre sin reservas, que me han defendido aquí y en otros foros, a veces en momentos de fuertes polémicas donde otros se escondían. Son dos personas de las que he aprendido y sigo aprendiendo a través de sus críticas, alabanzas, correcciones, matizaciones y opiniones. Claro que no resulta difícil aprender cuando hablamos de los dos naturalistas jóvenes más brillantes de Galiza, como son Martiño Cabana y Cosme Damián Romay. A ellos dos quiero dedicar el post de esta semana con todo mi cariño.

  En un país parco en humedales como es Galiza las canteras abandonadas se convierten en una oportunidad para la fauna o flora acuáticas. Y durante el trabajo de campo para el Atlas de anfibios y reptiles de la SGHN (años 2005-2010) tuve oportunidad de conocer todas las canteras del norte gallego. Como ésta, situada en el interior de la provincia lucense y a la que volvía ayer domingo:

 Cantera abandonada y naturalizada

   Habitualmente suele haber varias charcas o lagunas de diferente tamaño dentro de una explotación, lo cual favorece la biodiversidad.

 Charca secundaria anexa a la principal

     Por desgracia siempre hay "mentes iluminadas" que las condenan a muerte introduciendo especies alóctonas como Cangrejo americano o Black-bass, como sucedió en las lagunas de Begonte. En ésta que visitaba ayer no parece haber cangrejo al menos. Quien mejor lo sabe debe ser esta rana verde que cantaba su canción de amor desde la seguridad de la vegetación flotante:

 Rana verde (Pelophylax perezi) entre hojas de Espiga de agua (Potamogeton natans)

   La predicción meteorológica me engañó un poco pues la mañana discurrió con el cielo cubierto e incluso algún orballo (lluvia fina, en gallego). Así que apenas pude disfrutar del objetivo que buscaba, como era esa familia fascinante de los odonatos y para los que esta cantera en concreto resulta ser un sitio top a nivel gallego.

 Ischnura graellsii, macho

 Ceriagrion tenellum, macho

    Pude observar muchas Ischnura graellsii, zigóptero bastante escaso en los humedales que controlo habitualmente, donde es substituída por I. elegans. También Ceriagrion tenellum, Orthetrum sp, Lestes dryas y un anisóptero grande y azul que levantó vuelo a mis pies como un rayo.

 Lestes dryas, macho

    Con el tiempo nuboso sólo los reptiles más eurosiberianos o endemismos del noroeste se muestran activos. La Lagartija de Bocage es quizá nuestro reptil más característico y más acostumbrado al clima gallego. Cielo cubierto, 15 grados y algo de viento... un día perfecto.

 Lagartija de Bocage (Podarcis bocagei), macho

  La colonia de Avión zapador sigue muy activa. Es sin duda uno de los atractivos ornitológicos de este tipo de canteras, que son su hábitat exclusivo en la mayor parte del país.


  Aunque tenía la bridge grande una golondrina en vuelo es demasiado difícil de fotografiar. Pero Fernando Pereiras me ha prestado una serie de fotos entre las que he escogido dos (graciñas Fer!).


Aviones zapadores (Riparia riparia)
Fotos: Fernando Pereiras (Nikon D7200 + 300 + dupli)

   Otro de los alicientes de estas viejas explotaciones abandonadas es la existencia de espacios abiertos con escasa vegetación, un hábitat muy poco común en nuestro territorio, en donde la colonización por matorral espinoso como Tojo o Zarza suele ser rapidísima en cualquier terreno seco.


   Y allí estaba la joyita de este espacio natural: una pareja reproductora de Chorlitejo chico (Charadrius dubius). Recordemos que es de las pocas especies limícolas que nidifican en Galiza y que está muy localizada debido a la ausencia de hábitat (es algo más frecuente en el Sur de Ourense). Al contrario que el Chorlitejo patinegro (Charadrius alexandrinus) el chico ocupa hábitats de interior, tales como areneras abandonadas o riberas fluviales con amplias orillas pedregosas.

 Pareja reproductora de Chorlitejo chico (Charadrius dubius)

  A estos chorlitejos no les molestarán los malditos perros sueltos, por lo menos. Suerte que tienen.

11 comentarios:

  1. Os cans igual non molestan pero eu non sei si sería tan explícito na info desa parella de Charadrius dubius.É unha opinión,apertas.

    ResponderEliminar
    Respuestas
    1. Entendo a túa preocupación polos "cazafotos", David (supoño que viches que subín a cita ao Noticiario, dando a localización da canteira). Penso que neste caso non supón moita ameaza. Primeiro porque as persoas que len o noticiario son ou deben ser afeizoados naturalistas. Se non confiamos nos lectores desa ferramenta que é o noticiario ornitoxeográfico da SGO apaga e vámonos. Non podemos obsesionarnos tampouco ata ese extremo. A fin de contas Galiza sufre problemas medioambientais de tal envergadura que debedemos valorar os casos en que a divulgación aporta máis que unha hipotética información para eses que ti e máis eu sabemos.
      De todas formas e no relativo á información facilitada no post pois entendo que o texto ou as fotos son o suficientemente ambiguos como para que un "cazafotos espontáneo" saiba localizar o lugar. Pero repito que se non confiamos nos lectores e lectoras do Noticiario igual xa non ten sentido nada do que facemos.
      Apertas David e grazas de novo por comentar.

      Eliminar
    2. O principal problema das especies é a degradación e destrución do seu hábitat, habitualmente por infraestruturas ou obras. Se non existe información publicada dunha especie a unha resolución detallada, a administración competente non ten motivos legais (as ganas nunca as van ter) para paralizar esta obra que, probablemente, afectará negativamente sobre a especie en cuestión. É dicir, que a ocultación dos datos precisos de fauna e flora, non protexen a esas poboacións senón todo o contrario.
      Estou de acordo en que en algunhas ocasión pode haber molestias ou furtivismo con determinadas especies pero a degradación e destrución do hábitat é unha problemática infinitamente superior.
      Unha aperta,
      Martiño

      Eliminar
  2. Sin querer afondar moito nesta polémica tan vella como cansina,por esa regla de tres,deberíamos facer públicos datos de falcón,lagarteiro,etc.?Eu teño unhas cantas e ningunha subida o NOG.Unha aperta.

    ResponderEliminar
    Respuestas
    1. Si, deberíamos. As citas dunha limícola neártica divagante en Valdoviño teñen valor cero desde o ponto de vista da conservación. Pero as cifras de invernada de anátidas ou a de cría de Escribenta das canaveiras teñen moito. Se o Noticiario non é útil para a conservación, ¿de qué serve?

      Igualmente o lagarteiro está a desaparecer por culpa do cambios estruturais no agro, que é a causa pricipal do seu declive. Toda información que se poda recoller, ben sexa en publicacións científicas ou ben sexa en noticiarios/anuarios, é importante.

      Evidentemente hai casos e casos. Se temos catro parellas de Aguia real parece de caixón que revelar a localización dun nido en Facebook supón unha ameaza moi grande e baixo ningún caso se debe facer, pero tampouco podemos entrar no terreo da paranoia. Galiza ten problemas ecolóxicos dunha magnitude tal que estas cousas son absolutamente banais, exceptuando esas excepcións, por suposto.

      Eliminar
  3. Moitas grazas Xabi pola dedicatoria, e especialmente por compartila con Damián, colega desde hai moitísimos anos ó que tamén lle teño un grande cariño e aprezo. E tamén por facelo cun post sobre a visita ó Barreiro, lugar onde Anxos e máis eu nos achegamos en moitísimas ocasións para aprender de libeliñas e gozar da súa observación. As canteiras abandonadas son lugares excepcionais para os herpetólogos e odonateiros, cunha pésima fama pero cunha riqueza en especies impresionante. Nestes hábitats temos traballado e disfrutado moito da observación destes grupos animais.
    Unha forte aperta e moitos anos de Bichos!!
    Martiño

    ResponderEliminar
  4. Interesante aportación a de Martiño. Ainda que eu non debo ser o único desconfiado,os datos públicos de reproducción de certas especies de aves en Galicia"brillan x su ausencia"
    Outra aperta.

    ResponderEliminar
  5. Pues si, en este caso parace que la natura sale ganando despues de un tropelia mas del ser humano.....mi local patch la balsa de zolina es buen ejemplo de ello pues es una balsa de decantacion de unas minas cercanas ya cerradas.
    Saludos camperos

    ResponderEliminar
    Respuestas
    1. Ah, no sabía eso de Zolina. Es que además después de las masivas desecaciones perpetradas a mediados del siglo XX en España este tipo de "restauraciones" cobran mayor importancia en algunos territorios en los que quedamos bastante huérfanos de humedales; no tanto para las aves (las canteras gallegas tiene poca riqueza ornítica) pero si por lo menos para anfibios u odonatos.
      Gracias pos la visita, Campero.

      Eliminar
  6. Grazas Xabi (e Martiño) polas agarimosas verbas.

    Sobre o que comenta David, é certo que hai determinadas ubicacións sensibles (niños de falcónidos, de limícolas e de especies listadas nos Catálogos de Especies Ameazadas) e que cómpre ter unha política de restrición desa información sensible similar á que teñen países como Holanda ou o Reino Unido. Así e todo, no caso do blogue de Xabi ou do NOG penso que, en xeral, non se dá refencia de ubicacións sensibles... Correxídeme se me equivoco.

    Unha aperta! Damián

    ResponderEliminar
    Respuestas
    1. Polo que a min respecta fixaraste que nen sequera mencionei o nome desta canteira e polo que respeita ao Noticiario pois cando dou coordenadas para citas deste tipo emprego a malla de 1x1 Km, que penso que garantiza suficientemente a seguridade da nidada. Pero se non subimos esas citas daquela nada ten sentido.
      O que si é perigoso é o que ocorre nos chats e determinados grupos onde se dá a localización exacta dun ave (con mapas incluídos) para que vaia todo quisque a "listala" ou a fotografala, simplemente.
      Apertas Damián.

      Eliminar

Para comentar es necesario identificarse con nombre y apellidos