Seguidores e seguidoras

sábado, 23 de enero de 2016

Enero - 2016, unos censos poco convencionales

    La verdad es que con el tiempo te acabas acostumbrando a que muchas cosas no salgan como tenías planeado y los censos de acuáticas no son ajenos a los imprevistos del Destino. Cuando insisto en la complejidad de censar humedales litorales gallegos es por algo...


   El reciente temporal de lluvias tuvo consecuencias como la de la imagen anterior (afortunadamente su ocupante sólo sufrió una pequeña hipotermia y el correspondiente susto). Uno de los días que realizaba un conteo en la ría de Ferrol me encontré con este panorama de coches de la Guardia Civil, vecinos, gruas, bomberos, periodistas y las de San Quintín que intentaban el rescate del vehículo. Ni que decir tiene que el intermareal estaba vacío de aves.


   Afortunadamente aquel día era una simple visita de control, no el día del censo, que realizamos hoy entre varios compañeros de la SGHN.


  Pasan los inviernos y cada año es peor que el anterior. Con especies que han aparecido recientemente y se han convertido en habituales (Espátula, Archibebes o Somormujo lavanco) pero en números mínimos, que no compensan el enorme declive de otras aves que hasta hace bien poco se contaban por decenas o por centenas y que ahora han visto reducidos sus números en un cero. Y esto es de aplicación a otros humedales que censo habitualmente, como Ortigueira o A Frouxeira.


  Menos mal que el Zampullín cuellinegro, nuestra acuática más emblemática, mantiene el tipo. A pesar de que tardaron en aparecer los cabrones, finalmente hemos tenido una cifra bastante buena de 64-62 bichos (cifras mía y del colega Manolo Carregal, que censa nuestra ría para la Xunta).

  El uso de la cámara se ha convertido en una herramienta más de censo para mí. Aunque llevo muchos años censando al estilo clásico reconozco que una foto puede ayudar muchísimo para especies buceadoras como los zampullines, pues sus bandos sólo emergen en su totalidad durante un brevísimo espacio de tiempo, en el que es realmente difícil precisar el número; ya no digamos si aún encima buscas un cuellirrojo por el medio, con lo que pierdes unas décimas de segundo más con cada individuo. Cuando te das cuenta se empieza a sumergir de nuevo con lo que hay que esperar y volver a empezar. En estos casos cojo la cámara, disparo cuando están todos arriba y fin de la historia.


  En fin, los censos de 2016 se han acabado para mí. Ahora toca volver a la rutina, más reposada, y descansar la vista un poco.

lunes, 18 de enero de 2016

Censo da lagoa de Valdoviño. Algunhas cifras.

  Hoxe foi probablemente ún dos censos máis satisfactorios que realicei nunca na lagoa de Valdoviño. Non tanto polas cifras - moi boas no contexto presente - senón pola diversidade de especies e a precisión dos conteos. A experiencia que se vai acumulando lóxicamente axuda moito. Por iso é moi importante contar durante todo o ano e en todos os humidais que visitas, non só o día do censo oficial (así é imposible coller destreza). Cando ía ao Delta do Ebro contaba todo o que vía, igual que en Villafáfila ou no Grove; o mesmo en Primavera que en Outono, sempre hai que contar. É a única maneira de converternos en censadores de verdade, dos que poden resolver unha situación complicada e imprevista.

  Porque esta mañá empezaba da pior maneira posible. Con un vento do demo, frío e chuvia. Camiñar pola praia cun forte vento de cara que te mete a area na boca (literalmente), coas gotas de chuvia mollándote os óculos, non é unha experiencia agradábel. Nesas circunstancias pretender estabilidade da visión é unha quimera. Todo se move: o trípode, as aves,... ti mesmo.
   É precisamente nestas circunstancias onde ún debe dar o mellor de si mesmo e onde acaba sentindo unha enorme satisfacción persoal cando as cousas saen ben. E foi precisamente este mal tempo o que favoreceu a aparición dunha morea de aves mariñas na mesma praia e no mar próximo:


 Palleira grande (Stercorarius skua)

   Mentras censaba as limícolas de praia deime conta do forte paso de peláxicas que había nesa primeira hora da mañá e puiden identificar en apenas uns minutos 4 Palleiras grandes (Stercorarius skua), 1 mediana (Stercorarius parasiticus/pomarinus), 8 Carolos (Alca torda),  moitos Mascatos (Morus bassanus) e 2 Gaivotas tridáctilas (Rissa tridactyla), unha das cuais estaba dentro da lagoa.
 Lamentablemente non podía quedar alí porque debía saír pitando para a lagoa e quedei coas ganas, pero no mar había un ambientazo.


 Gaivota tridáctila (Rissa tridactyla)

    A lagoa estaba aberta e baixa de nivel, un factor que beneficia enormemente a diversidade e a riqueza. Nestas circunstancias censar A Frouxeira é realmente un pracer para este que escrebe.

  Contáronse un total de 1492 aves acuáticas (sen incluir os Mascatos, que pasaban en gran número frente a costa) de 31 especies distintas. As anátidas estiveron representadas por 9 especies que sumaban 703 individuos; e as limícolas por 5 especies e 173 exemplares. Ademáis 374 gaivotas de 7 especies diferentes e galiñolas negras, ardeidos, corvos mariños e mergullóns.

 Gaivotas cabecinegras  (Larus melanocephalus)

  Como digo foi un censo que me deixou moi satisfeito, sobre todo logo do sufrido na praia a primeira hora. Ata apareceu por alí un macho adulto de Tartaraña das xunqueiras, algo moi pouco usual nesta lagoa, onde só aparecen femias e xuvenís durante o inverno.

Tartaraña das xunqueiras (Circus aeruginosus) macho

  Xa sabedes, se queredes practicar en qué consiste isto de "censar" tedes unha oportunidade fantástica na Frouxeira, que arestora está perfecta para a obsevación ornitolóxica.

domingo, 17 de enero de 2016

Censo en la ría de Ortigueira. Primeras valoraciones.

  Los censos de acuáticas de Enero constituyen el momento ornitológico más importante del año para mí. Con este motivo es habitual que me pida un par de días de vacaciones en el chollo para organizarme mejor. Esta semana realizaba el censo de la ría de Ortigueira, para el que fueron necesarias dos visitas (viernes y sábado) pues resulta casi imposible acometerlo en una sola jornada.

 Ostrero euroasiático (Haematopus ostralegus)

     Como era previsible los números han sido muy bajos en líneas generales, aunque algunas especies muy representativas de esta ría han mantenido sus efectivos en las cifras habituales, caso del Zarapito real (Numenius arquata), con más de 500 aves, Ostrero (Haematopus ostralegus), con unas 200, Correlimos comunes (Calidris alpina) con más de 400 o Archibebe claro (Tringa nebularia) con casi 130 ejemplares. Cifras que mantienen Ortigueira como segunda localidad gallega en importancia para limícolas por detrás de la ría de Arousa, inalcanzable para nosostros.

   Respecto a las anátidas, pues se censaron unas cifras decentes de Anade silbón (Anas penelope), con casi 900 bichos y Ánade rabudo (Anas acuta), con más de 100 ejemplares, aunque hubo "problemas técnicos" con esta especie, pues probablemente duplica esa cifra (quiero repasar la especie otro día). Pero el resto de anátidas  arrojaron números muy bajos, como era de esperar dadas las circunstancias meteorológicas de este invierno en el Continente.

   Y las gaviotas...  pues siguen en acusado declive. La presencia diaria de paseantes con perros en todas las playas gallegas es, sin lugar a dudas, una de las causas principales de esta tendencia negativa. Ayer sacaba este tema en el foro gallego de ornitología (Galiciaves, de yahoo).
  Donde antes se contabilizaban centenares ahora sacas decenas. Aunque la Gaviota reidora, mucho menos playera que las especies grandes, parece mantenerse en los números habituales en todas las localidades que censo habitualmente (Ferrol, Cedeira, Frouxeira y Ortigueira).

  Otros compañeros de la SGHN están cubriendo el resto de humedales y será al final, con todos los datos, cuando podamos tener una visión de conjunto pero las perspectivas son bastante pesimistas.

 Gaviota cana (Larus canus)

   Hay una leyenda urbana que dice que soy un "anti-rarezas" pero no es cierto. En momentos de escasez siempre alegran la mañana, como me ha pasado con esta Gaviota de Bonaparte, que ha cogido la sana costumbre de venir a comer de la mano de Ricardo Hevia todos los años.


   Mientras afotaba la gaviota americana apareció un espontáneo curioso.


 Gaviota de Bonaparte (Larus philadelphia)
Canon SX60 (Focal 247 mm) ISO 320  V: 1/500  F: 6,5

 Alca (Alca torda)

   Una vez acabado el censo me pasé por el nuevo observatorio de la ría, situado en Senra, junto al emplazamiento del observatorio antiguo, que estaba cerrado con llave, no fuera a ser que entrasen naturalistas que no perteneciesen a la casta.
  El de ahora es como tiene que ser un observatorio: público y accesible para TODOS.


   Tiene unas buenas vistas sobre las junqueras saladas de Senra (donde hay una de las pocas masas de Typha, por cierto). El ruido del ferrocarril, que pasaba en ese momento cerca de allí, debió asustar a un Rascón (Rallus aquaticus) que reclamó sobresaltado. Una especie más para el censo!



   Pero ojo, no vayáis por allí con marea baja. Porque las aves estarán, literalmente, a un kilómetro.


  Y mañana toca mi "local patch" que es, como sabéis, la laguna de Valdoviño, y que en estos momentos está baja de nivel y perfecta para censar; así que si no llueve se podrá completar el censo en una hora. Lo peor será la playa, donde habrá que aguantar el tipo para no empezar a pedradas con los putos perros y sus putos dueños. Porque de la Administración ya no espero ninguna medida de protección para este espacio "protegido".

sábado, 9 de enero de 2016

Última hora: a lagoa de Valdoviño aberta e baleirando

  Pois non había mellor regalo de reis para os ornitólogos locais que a apertura da lagoa da Frouxeira, que empezaba a ter un nível hídrico demasiado alto.
  Hoxe, cando voltaba de censar a ría de Cedeira, fixen unha brevísima parada para ver o estado da canle, que estaba recén aberta:


   Non había escavadoras nen rastros delas e ademáis a canle está aberta pola zona Oeste da barra, lonxe do trazado oriental que é o que sempre abren os da Xunta. Así pois ten toda a pinta de que foi outra apertura espontánea, que son as que máis rápido baleiran o humidal.
    Lóxicamente é unha estupenda nova para os que imos censar a lagoa, pois o baleirado favorece a biodiversidade e facilita enormemente os conteos de acuáticas. As limícolas agradecerano especialmente, que agora teñen un refuxio seguro para escapar da peste canina que converteu a praia nun lugar hostil para a vida salvaxe.

  O prognóstico meteorolóxico para mañá é ben malo, polo que quizá haxa que adiar o censo, pero quen vaia á lagoa de seguro que non se aburrirá.

jueves, 7 de enero de 2016

Una Nutria bajo la lluvia

   El último trimestre de 2015 nos trajo un tiempo mucho más seco y cálido del normal, pero este 2016 empieza con un temporal tras otro. Hoy la lluvia castigaba con fuerza la laguna de Valdoviño. Bueno, la laguna y a un servidor....


   Bajo ese hide móvil en que se suele convertir mi paraguas disfruté la observación de una hermosa Nutria (Lutra lutra) aunque lo de fotografiarla ya fué más complicado. Os aseguro que hacerlo manejando la cámara con una sola mano (la otra sostenía el paraguas), sin parasol (mi cámara no tiene), limpiando a cada minuto la lente de las gotas de lluvia e intentando colocar el paraguas de manera que no tapara la visión pero que protegiera de la lluvia fué ciertamente una película.

   Las condiciones de luz obviamente os las podéis imaginar: ISOs altísimos y velocidad moderada, poca para el movimiento constante del mustélido. Pero la Canon SX60 cumplió dignamente y se pudieron tomar algunas imágenes decentes.


   Suficientes como para identificar una de las capturas: una joven Anguila (Anguilla anguilla), como se ve en la siguiente toma:


     Lo ideal para conocer la dieta de nuestros carnívoros (o de nuestras aves) es el análisis de sus excrementos, ingrato trabajo que ocupa muchas horas a mis amigos biólogos. Pero la captura de imágenes con las cámaras actuales y sus potentes focales, aportan mucha información de manera muy cómoda. Con la Nutria es fácil, pues suelen masticar las presas sobre la superficie. Unas presas que varian mucho al tratarse de un depredador claramente oportunista que adapta sus preferencias a la abundancia de los recursos: cangrejos americanos en los embalses, truchas y anfibios en pequeños arroyos, peces planos y múgiles en las rías o anguilas e incluso aves acuáticas en grandes lagunas.


   Actualmente gozamos de una magnífica población de Nutria en la costa norte gallega, gracias a la prohibición de su caza hace treinta años. Porque antes era pieza codiciada y perseguida por peleteros y alimañeros. Jenaro Dalda en su famoso "Estudio fitoecológico de la laguna de Valdoviño" (publicado en los años sesenta) cita una referencia de 40 nutrias cazadas en una temporada en la laguna pero, en mi opinión, es una cifra poco creíble y debe tratarse de un error. Bien por exageración del cazador de turno o bien por no ser cazadas sólo en la laguna aunque si quizá en la zona.


   Hoy en día, su principal amenaza pienso que pueden ser los aparejos de pesca ilegales que todavía son utilizados en A Frouxeira por unos cuantos furtivos que siguen actuando amparados por la oscuridad de la noche y por el silencio cómplice de sus vecinos. Los trasmallos y las nasas son desde luego una potencial amenaza para las Nutrias, sobre todo para los ejemplares más jóvenes, que podrían quedar enganchados o herirse por meter el hocico donde no se debe.
  Ha habido también algún atropello aislado en la red de carreteras local pero por lo demás su situación es buena en general, sobre todo si comparamos con otros mustélidos que experimentaron un severo declive como la Comadreja o el Armiño, quizá extinguido en la zona éste último.


    Nuestras "Lontras" (o "Londras", como se llaman por el Norte) se han vuelto más confiadas también. A veces llegan a sorprender por su aparente falta de miedo o timidez.  Hoy este ejemplar se me aproximó tanto que oía su fuerte respiración e incluso llegué a poner el modo macro en la cámara.


   Por cierto, que descubrí que tiene una manchita clara en la punta del hocico. Será un rasgo interesante para conocerla en otra futura observación.


     La verdad es que la intensa lluvia no me lo puso fácil pero valió la pena la mojadura que cogí (porque me puse coma un pito, que decimos en gallego).

Nutria nadando (centro imagen)



Nutria paleártica (Lutra lutra)

   Y esta entrada se la dedico a mi lectora favorita: Inés González, fiel seguidora de este blog y que sabe que estoy a su disposición cuando vuelva por su Ferrol natal para enseñarle esas Nutrias que tantas ganas tiene de ver. O para intentarlo por lo menos (que esto no es una ciencia exacta)

miércoles, 6 de enero de 2016

Mascatos na ría de Ferrol

 Onte mesmo avisaba Damián en Galiciaves da entrada de Mascatos en rías e portos grazas aos fortes ventos de NW que houbo estes días e recomendaba a visita a estes lugares na busca de peláxicas. E hoxe mesmo cumpríanse as súas predicións na ría de Ferrol.


  Nunha visita de control puiden confirmar a presenza dun mínimo de 5 Mascatos (Morus bassanus) na zona central da ría, entre O Seixo e a cidade de Ferrol, onde estiveron descansando, voando e pescando parte da mañá.



    A ría de Ferrol é unha ría de tamaño medio, bastante profunda e moi pechada na súa bocana, como se aprecia na imaxe. Por ese motivo as aves mariñas e peláxicas non adoitan entrar, aínda que sempre se pode ver algún arau (Alca torda ou Uria aalge).
  Sen embargo os fortes temporais que azoutan a costa durante o inverno permiten a aparición de especies pouco frecuentes o resto do ano. Así, logo do famoso "Klaus" a nosa ría converteuse nun refuxio temporal para aves peláxicas como Gaivotas anana (Larus minutus) e Hiperbórea (Larus hyperboreus), Paíños gallados (Oceanodroma leucorhoa) ou Falaropos (Phalaropus fulicarius), especies todas elas que puiden observar o 24/01/2009, xusto despois do paso do famoso ciclón.

Ría de Ferrol (en vermello, zona de avistamento dos Mascatos)

   A pesares da chuvia, da escasa luz e da enorme distancia puiden tomar unhas imaxes testemuñais. Facía anos que non avistaba Mascatos dentro da ría, aínda que é un ave moi abondosa fóra dela.




 Mascato (Morus bassanus) coa cidade de Ferrol ao fondo

  Ademáis aproveitei que os Mergullóns estaban moi concentrados para realizar un conteo, que quedou en só 38 exemplares, a cifra máis baixa dos últimos anos. Non creo que haxa variacións na cifra final para os censos, que empezan esta mesma fin de semana

Bando de Mergullóns de pescozo negro (Podiceps nigricollis)

  E mañá toca auga, auga e máis auga. É tempo dela.

domingo, 3 de enero de 2016

Mirando a 2016

    Empieza un nuevo año y "Bichos" continúa vivo. Las circunstacias personales han complicado mucho las salidas al campo más allá de las pequeñas excursiones por el entorno inmediato de Ferrol, pero me han permitido mantener una actualización constante del blog, gracias a que dispongo de mucho tiempo en casa para trabajar en él. No obstante echo muchísimo de menos la libertad de que gozaba hace unos años y que no sabía apreciar en su justa medida - ahora me doy cuenta de ello-.
    Estas limitaciones de movilidad coinciden en el tiempo con un deterioro alarmante del medio ambiente en la comarca en la que vivo, algo que dificulta aún más la elaboración de entradas atractivas, con observaciones interesantes o con paisajes espectaculares.
 
   Gracias a Dios he acabado por acostumbrarme a estas nuevas circunstancias y cada día lo llevo mejor. Digamos que he aprendido a convivir con mi destino y a llevarme bien con él, sobre todo cuando pienso en las dificultades que afectan a muchas otras personas que conozco (algunas muy cercanas y a las que quiero), que sufren problemas bastante más graves que los míos.

En las dunas de Doniños (foto Cosme Damián Romay)

   En este contexto, las pequeñas alegrías que se nos dan a los naturalistas merecen todo nuestro agradecimiento. Alegrías como el Zampullín cuellinegro, que ha amenizado muchas horas de observación ornitológica en esos días en los que el tedio parece que va a adueñarse de la jornada.

 Zampullín cuellinegro (Podiceps nigricollis)

  Y tengo un recuerdo especial también para lugares como el pueblo de Barallobre, en Fene, sede de una de las cofradías de mariscadores más importantes de la ría de Ferrol. Por su cercanía a la ciudad y la comodidad de su acceso es uno de esos sitios a los que puedes acudir incluso en días de viento y lluvia, pues siempre habrá un Gavión, una Garceta o un Martín pescador dispuestos a saludarte.

Barallobre, Fene

   Bienvenidos y bienvenidas a 2016.