Seguidores e seguidoras

sábado, 31 de marzo de 2012

A Seca e o Sarga

 O SARGA é un proxecto moi interesante de seguimento dos anfibios e réptiles galegos, que coordina Martiño Cabana. Hai pouco avisoume de que había xente de Ferrol interesada en colaborar e me pideu se podía botarlles unha mao. Así que hoxe fun con estes rapaces (Vicki e Koke) a ensinarlles uns transectos herpetolóxicos por terras do concello.

 Comprobamos que a seca deste ano está a ser de grande impacto. Fontes e charcas están baleiras. Ata os regos máis permanentes, de carácter máis turboso, monstran un nível moi baixo. O pior era a Charca de Liñares, un lugar moi chulo que coñezo hai anos nos altos do Monte de Chá. A súa superficie apenas representa actualmente o 10% do normal nestas datas, como se ve na foto. O seu carácter estacional vai aparecer este ano en breves días se a cousa non muda...



 O tempo algo ventoso e nuboso a ratos non axudou a desfrutar da bicharía. Pero Vicki atopou un achádego que xustificou sobradamente a excursión. Unha xoven Cobra lagarteira (Coronella austriaca) pelexaba con un Esgonzo (Chalcides striatus), igualmente xuvenil. Ao principio, debido ao denso da cobertura vexetal, pensamos que era un único animal, ata que vimos saír ao depredador, quedando a pobre vítima, medio tonta, no medio da herba. A cobra fuxíu, pero ao Esgonzo aínda lle puidemos sacar unhas fotos, mentras se recuperaba so susto.


  No seu corpiño apreciábanse ben as marcas das trabadas da Coronella. Un oficio de coñecidas costumes herpetófagas..


 Este Lagarto das silvas (Lacerta schreiberi) vivía a vida con máis tranquilidade, mentras presumía de cabeza azul perto da lagoa de Doniños.


 Ata outra.

domingo, 25 de marzo de 2012

Cañón del Miño. Belesar.

   El río Miño, a medida que se va acercando a la confluencia con el Sil, va estrechando su valle, convertido ya en un cañón. De manera que, a partir de Portomarín, comienza a mostrar unas características cada vez más parecidas a su afluente ourensano, aunque no tiene un carácter tan marcadamente mediterráneo como aquél.

 El sábado estuve en Belesar. Aquí el río delimita los ayuntamientos lucenses de Chantada (al oeste) y de O Saviñao (al este). Durante la visita prospecté ambas márgenes. Todas las observaciones comentadas en la entrada pertenecen a la cuadrícula UTM PH01.



 En la parte oriental quedan machas forestales, pero las tierras de la margen occidental están cubiertas por viñedos, que le dan un aspecto muy mediterráneo. Un elemento visual que siempre llama la atención a los que somos del norte.


  Para mi primera ruta escogí este camino, que bordeaba un pequeño viñedo.


  La lagartija ibérica (Podarcis hispanica) es aquí el reptil más abundante y más fácilmente observable.  En este transecto, de unos 700 m., identifiqué un total de 30 indivíduos (21 adultos y 9 juveniles).


 En esta ocasión llevaba la Fuji HS10. Las "bridge", para ciertas cosas, son tremendamente prácticas. Puedes estar enfocando con zoom y, al acercarte, pasar directamente a modo macro sin cambiar objetivo. Para un herpetólogo, por ejemplo, no creo que haya nada mejor.


  Las lagartijas me deleitaron con una buena gama de variedades cromáticas. Esta parda, sin líneas dorsolaterales, me parece muy bonita.


 Al acercarme yo, el ejemplar (macho) mostró un comportamiento muy curioso. Elevando y curvando la parte posterior del cuerpo y la cola, en la zona cloacal. Deduzco que es una señal territorial o bien de cortejo, aunque no detecté ninguna hembra a la vista.
  Así de memoria no recuerdo haber visto antes esta pauta en ejemplares de Podarcis Bocagei, prima hermana de la hispanica que es común en la comarca de Ferrol.


 La Retamas blancas (Cytisus multiflorus) adornaban el recorrido con sus flores blancas, muy diferentes de las amarillas que poseen las "Xestas" por mi zona.



  Cerca de allí hay una cantera abandonada, imitando un pequeño acantilado natural. Estos lugares, especialmente si contienen charcas permanentes, son de suma importancia para algunas epecies de anfibios y reptiles. En menor medida, también tienen interés para ciertas aves. La restauración o naturalización de estos lugares, abandonados por la industria, debiera ser algo prioritario para las Adiministraciones encargadas de la conservación. Y no permiitir que se transformen en escombreras, como pasó en cierta cantera ferrolana, en la que el escombro generado durante las obras de la autovía al puerto exterior, sepultó completamente una charca magnífica (que no me dió tiempo a conocer, lamentablemente)


 La sequía de este año desecó la mayoría de las charcas estacionales que había bajo la cantera. En un pequeño charco residual, me encontré con esta Culebra de collar (Natrix natrix), que esperaba desde una rama flotante el paso de algún anfibio despistado, de los que preferentemente se alimenta.

 En los ejemplares juveniles como el de la foto se aprecia el característico "collar" amarillo-negro que le dá nombre en muchos idiomas. Al llegar a edad adulta, la subespecie ibérica pierde este rasgo.


 Cuando me dirigía a la siguiente parada, frené el coche para fotografiar esta Langosta egipcia (Anacridium aegyptium). Por el tamaño, muy grande, sabemos que era una hembra. Sus ojos con rayas verticales son un buen rasgo de identificación.


 Eran inunmerables las especies de mairposas que detecté en PH 01. Como esta Antíopa (Nymphalis antiopa, creo, porque el exterior de las alas era negro..)


O este Licánido. Muy probablemente un Manto bicolor (Lycaena phlaeas). Ya sabéis que sólo dispongo de guías de carácter general, y sé que se me pasarán muchísimas subespecies o especies.


 Con ésta no hay duda. Una de las mariposas mas fotogénicas: la Pavo real (Inachis io). Relativamente fácil de fotografiar, por cierto, porque con otras.... parece mentira lo complicado que resulta.


 También detecté las siguientes mariposas: Macaón (Papilio machaon), Podalirios (Iphiclides podalirius), Vanesas (Vanessa atalanta), Auroras (Antocharis cardamines), Limoneras (Gonepteryx rhamni), Blancas (Pieris brasicae o similares), Ícaros (Lycaenidae spp), e incluso una Esfinge colibrí/abejorro, que no me dió tiempo a identificar (Macroglossum/Hemaris).  Una pasada.

 Otros bichos no son particularmente apreciados por un servidor. Mis aventuras y problemas con las Garrapatas (Ixodes ricinus) creo que darían para escribir una novela.
 No, sinceramente no les tengo simpatía. Esta me la encontré subiéndome por el pantalón. Le perdoné la vida, a ver si así me dejan en paz cada vez que ande metido por zonas de matorral.


 No quería irme de allí sin acercarme al padre Miño.


 Por la carretera había ya los primeros síntomas de la Primavera. Este "síntoma" de la foto murió atropellado mientras se dirigía a los lugares de apareamiento y puesta, en las orillas del río. Durante estas migraciones de celo, los Sapos comunes (Bufo bufo) mueren por cientos en las carreteras que discurren paralelas a los ríos de mediano o gran tamaño.


Afortunadamente al escuchar los suaves cantos que emitían sus compañeros más afortunados desde las seguras aguas del Miño, me alegré de ver que la vida prosigue.

 Lo que sí me preocupó fué la ausencia casi total de la Rana verde (Rana perezi) en el río. Sólo detecté este ejemplar, camuflado cual Rambo, entre las hierbas de la orilla.


  El "enemigo americano" (Cangrejo, Visón, Carpín,) es probablemente la causante de esta escasez. De hecho los anfibios están despareciendo de manera alarmante en muchos ríos y embalses donde el cangrejo y otras especies invasoras se han establecido.

Para alegrar un poco la velada, estuve fotografiando una colonia de Aviones roqueros (Ptyonoprogne rupetris) que ocupaba un pequeño puente en Belesar. Para tal fin, mejor con la reflex...


En vuelo la cosa era dificilísima para min. Aún no he aprendido a usar correctamente el enfoque manual y me cuesta horrores enfocar.


 Con bichos posados y estáticos, resulta algo más fácil.


 Estos dos tomaban el solete, como quien está en la playa.
Unos bichos simpáticos, que seguramente se han visto muy favorecidos al adaptarse a las infraestructuras humanas, como puentes, viaductos o presas.


 De rapaces, pues nada, de nada. Lo único reseñable fue un Azor (Accipiter gentilis) y un par de parejas de Milano negro (Milvus migrans), como este de la foto. Pero no encontré todavía águilas (Calzada/Culebrera) que ya deben andar por la zona.


La sorpresa de la jornada!! Cuando más despistado estaba yo, dos Visones americanos (Mustela vison) aparecieron de repente gritando como locos por la carretera que bordea el río. Supongo que era un macho expulsando a otro de su territorio, por la mala hostia que se gastó el tío...


 Se dirigieron directamente hacia mi posición, mientras seguían chillando y gritando. Que no se entere nadie, pero hasta me acojonó un poco la situación. Por un momento pensé en la posibilidad de que dos ejemplares trastornados, buscando venganza por los malos tratos recibidos durante su cautiverio en una granja peletera, intentasen atacarme a mi, culpándome de su destino.

 Lo sorprendente de la situación me impidió reaccionar con el mínimo de rapidez que se le debe exigir a un naturalista. Nada, no fuí capaz de enfocar, porque aún encima llebaba la bridge. En estos casos, las reflex son mucho más rápidas.


 Os puedo asegurar que no pasaron a más de dos metros de mí. Su pestilente olor llegó a molestarme cuando pasaron.. para que os hagáis una idea de cómo fué la historia.

 Lo mejor de la jornada vino justo cuando ya recogía para volver. Aunque disponíamos de citas antiguas de Lagartija rabilarga (Psammodorums algirus) en el valle del Miño, no habíamos podido encontrarla durante las prospecciones para el Atlas (2005-2010). La había buscado, probablemente, en los lugares equivocados, ya que en mis observaciones de los años 90 no había concretado el lugar exacto de mis observaciones de P.algirus.

 Por eso me supuso una alegría poder fotografíar este juvenil en una cuneta al sur de Belesar. 


 Y con este retrato primaveral me despido hasta la próxima.

lunes, 19 de marzo de 2012

Historias dunha comunidade de veciños e veciñas

 Como dicía onte a Fuji HS10 volveu finalmente ás miñas mans. A calidade das fotos non é a mesma que na Canon réflex, pero a súa infinita versatilidade fan que sexa unha cámara perfecta para un "naturalista todoterreo". O mesmo disparas en macro que cun 700, ou fas unha paisaxe.

 Esta tarde tiña ganas de botar unhas fotos e nada mellor que as Pegas (Pica pica) do meu barrio.


 Unha das vantaxes de vivir nun sexto piso, aparte de facer exercicio cando se casca o ascensor, é que tes unha panorámica bastante boa sobre o barrio de "Ultramar". Hoxe os técnicos reparaban diversas avarías nas antenas dos veciños.


 Tamén diversificaban o traballo, modificando e restaurando os vellos niños. É curioso que haxa varias chamineas ocupadas na mesma mazá de edificios, tal como comprobei o ano pasado.



 O potente zoom da Fuji permitíume retratar este exemplar, que se chuleaba por un tellado da rúa Venezuela.


 Aínda que parece que se levan relativamente ben, sempre pode haber lío cando as veciñas son as Gaivotas. Esta patimarela (Larus michahellis) é residente tamén no mesmo edificio. A tía andaba controlando todo, todo. Parecía "La vieja del visillo"..


 Ademáis semella que vai haber un niño novo. Esta chaminea non a tiña controlada do ano pasado. E a parella de Pegas non saía dalí. Haberá que estar atentos.



 A partir de agora, irei subindo máis entradas nas que vos presentarei ao resto da veciñanza.

 Vémonos.


domingo, 18 de marzo de 2012

Cuatro fotos

 Antes que nada una pequeña aclaración. Aunque no me supone ningún problema el empleo de dos lenguas alternativamente en las entradas del blog, el motivo principal de que lo haga es que, a día de hoy, aún no he sido capaz de instalar una barra traductora en el blog. Al principio pensaba que era una incompatibilidad con mi navegador habitual (Ópera), pero he comprobado que con Internet explorer ocurre lo mismo. El "gadget" de tradución de google no está operativo desde hace meses, y no conozco otra alternativa todavía.

 En cuanto descubra cómo hacerlo, instalaré algo para facilitar la lectura de las entradas en gallego para la gente de fuera del país. Mientras tanto, continuaré con este pequeño "trastorno lingüístico bipolar".

Pongo cuatro fotillas de hoy en la laguna de A Frouxeira, en Valdoviño (A Coruña). Hasta hace poco la Espátula (Platalea leucorodia) era un visitante muy escaso durante los pasos migratorios. Pero en los últimos años se ha convertido en habitual, con sedimentaciones muy prolongadas, como este invierno.




 También me ha llamado la atención este año la invernada del Charrán patinegro (Sterna sandvicensis), invernante numeroso en las rías vecinas, pero no en la laguna.




 Como habréis notado he reformado la "plantilla" del blog. Aparte de unos problemillas con el ancho de las columnas y de las fotos (que me trajeron de cabeza durante unos días, pero que ya he subsanado) he descubierto otra cosa.

 Sin darme cuenta todas las fotos que había subido hasta la semana pasada, habían sido convertidas, sin que yo me percatara, a formato "GIF", que es lo que tiene predeterminado la plantilla. Este formato hacía que las fotos perdieran mucha calidad. Ahora ya las subo en formato JPEG, con lo que la calidad no se resiente.

 Por último, hoy voy a recuperar mi anterior cámara bridge (la Fuji HS 10) que, después de dos meses, vuelve a mis manos. Ahora que ya sé lo de los formatos de subida, y que he aprendido cuatro cosillas trabajando con el Photoshop, espero que las fotos queden mejor.

 Un saludo


 

martes, 13 de marzo de 2012

Bicheando polo Xistral

 Cambiando de terzo, a pasada semana estiven tamén por terras de Abadín, en Lugo. Concretamente na serra do Xistral, que é un pequeno macizo montañoso de perfís suaves e redondeados, cunha cobertura vexetal dominada polo mato baixo e herbazal.


 Os montes máis altos superan lixeiramente os mil metros de altitude, aínda que debido á súa situación xeográfica e climática fai que ás veces pareza máis, polo tipo de fauna e flora que se dan aquí.


 Por desgraza, o expolio enerxético estragou estes montes nas últimas dúas décadas, e os cubríu con centos de muíños eólicos.


  Se miramos desde un alto en calquera dirección, o panorama é desalentador. As empresas enerxéticas alegan que a súa enerxía é necesaria. Supoño que teñen parte de razón neste mundo do hiperconsumo insostíbel. Xa case sentía vergoña por estar aló, despois de percorrer sesenta quilómetros gastando conbustíbeis fósiles, mentras millóns de persoas carecen de luz eléctrica e auga corrente. ¿E..... para qué?


 Adiquei a mañá a prospectar un piñeiral dominado por Pinus pinaster e Pinus radiata, situado nas coordenadas UTM (0619  4811  686m. aprox). Aínda que os máis interesantes para as aves son os de Pinus sylvestris, neste de hoxe puiden observar os seguintes protagonistas:


- Un bando de 25 Píllaras douradas (Pluvialis apricaria) que pasou voando a grande altura en dirección N. Esta limícola está en pleno paso migratorio na zona estes días.
- Petos verdes (Picus viridis).
- Unha Cotovía pequena (Lullula arborea) cantando desde unha ladeira de mato
- Estreliñas riscadas (Regulus ignicapillus)
- Ferreiriños cristados (Parus cristatus)
- Ferreiriños comúns (Parus ater)
- Gabeadores comúns (Certhia brachydactyla)
- Pimpíns vulgares (Fringilla coelbes). Un macho cantor
- Tordos charlos (Turdus viscivorus). Varios machos cantores
- Tordos comúns (Turdus philomelos)
- Un grupiño de 15-20 Tordos reais (Turdus pilaris). Afotei éste a primeira hora desde o coche.


- E como non hai piñeiral sin piñas, tampouco hai piñas sen dono. Este Esquío (Scirius vulgaris) mantívose paralizado durante un bon rato, pero sen sacar os "piños" da piña, non fora ser...Qué risas me botei..


 Baixo un tronco podre atopei unha Píntega (Salamandra salamandra). Hai que recordar que nesta zona a forma que se dá pertence á subespecie S.s. bernardezi, caracterizada polo deseño das manchas amarelas a modo de liñas lonxitudinais (non manchas), aínda que posúe tamén outras diferencias morfolóxicas coa subespecie S.S.gallaica do centro e sur do país.

 Resulta moi interesante que O Xistral é dos poucos lugares de Galiza onde a Píntega é vivípara, é dicir, que "pare" crías completamente desarrolladas, idénticas a un adulto en miniatura. No resto do país a femia dá a luz larvas con branquias que deben crecer na auga ata a metamorfose. (Fonte: Pedro Galán, "Viviparismo y distribución de Salamandra saamandra bernardezi en el norte de Galicia", Bol. Asoc. Herpetol.Esp. 2007- 18).


 Nas partes máis secas do camiño de volta, voaban as primeiras Cicindelas (cicindela campestris) da temporada. Este coleóptero é un terrible depredador, tanto na fase de larva como de adulto.


  Perto do mediodía despraceime ata unha zona de turbeiras que coñezo para buscar ún dos nosos lacértidos máis escasos: a Lagartixa da braña. Hai varios tipos diferentes de turbeira. En xeral veñen a ser unha especie de brañas hiperhúmidas, onde o solo está permanentemente encharcado e nos que, co tempo, acaban formándose depósitos de turba. Cando se prospectan hai que ter un coidado extremo, debido ao irregular do terreo, moi pantanoso, e cos pequenos barrancos que forman as correntes de escorrentía.


  Nos bordes, a turbeira dá paso ao "Ucedal", que é un hábitat notablemente máis seco.  Nesta época do ano, as matas de Calluna vulgaris aparecen secas e apagadas entre outros tipos de uuzes ou quirogas. O ano pasado visitei unha braña no Sur de Ourense que lucía fermosísima, coa súa alfombra malva de queirogas.


  Na turbeira, o que debía ser un lugar pantanoso e encharcado aparecía en moitas ocasións case sen auga, debido á seca deste inverno. Estas follas de Espiga de auga (Potamogeton polygonifolius) deberan estar flotando sobre unha lámina de auga.


 As flores da Herba centella (Caltha palustris) son moi familiares para os que andamos buscando anfibios nos prados enchoupados a finais de inverno. Son sempre un dos primeiros anuncios da Primavera.


 Pola contra, nos lindeiros forestais aparecían os bonitos Dentes de can (Erythronium dens-canis).


 Nos encharcamentos da turbeira, situada en UTM (0621  4812  715), agolpábanse as larvas da Rá vermella (Rana temporaria), quizá o anfibio máis representativo destes hábitats de montaña.


 Os Tritóns comúns (Lissotriton Boscai) andan xa entregados aos seus rituais amatorios. Esta femia quedou bastante ben para ser unha foto na auga.


 O macho, como se aprecia na foto, ten unhas proporcións diferentes, con cabeza de tamaño relativamente maior e glándulas parótidas moi chamativas no pescozo. Adoita ter un moteado máis groso normalmente.


 A charca era unha auténtica "mina". Nela coexistían as tres especies de tritóns galegos, algo que non é demasiado frecuente. O Tritón palmado (Lissotriton helveticus) sempre me pareceu o máis bonito, coas súas membranas interdixitais nas patas traseiras e a pequena crista dorsal.


 Na auga móvese con moita máis soltura que o Tritón común, a pesar de que a fase acuática dura menos habitualmente no palmado. As palmaduras traseiras quizá axuden nesta tarefa.


 Tamén había exemplares do xigante dos nosos tritóns, o Tritón Verde (Triturus marmoratus). Na fase terrestre son dun verde moi bonito pero durante os meses en que permanecen na auga vólvense máis escuros e dun aspecto máis xelatinoso. As femias máis grandes, como ésta da foto, poden acadar os 16 cm. de lonxitude.


 Pasaba da unha do mediodía, cunha temperatura duns 12 º C, e os réptiles comezaron a deixarse ver. Nun pequeno curtado rochoso estaba esta femia de Lagartixa da serra (Iberolacerta monticola).


 A poucos metros, un macho, lucindo xa cores case nupciais, con ese verde precioso en gorxa e ventre. Nestes montes do norte lucense resulta probablemente, o lacértido máis abondoso. De feito aparece desde o nivel do mar nesta provincia ( e no extremo Norte coruñés)

 En total vin 8 adultos e un xuveníl de I. monticola.


 Tardou en aparecer, pero despois de varias horas de prospección localicei a primeira Lagartixa da Braña (Zootoca vivipara), unha lagartixa de hábitat e distribución moi restrinxidos no noso país. De todas formas nos últimos anos avanzouse moito no coñecimento das súas poboacións, pero a instalación de tantos parques eólicos nos mellores montes galegos tivo que afectar tremendamente a éste e a outros hérpetos, pola masiva destrución de brañas e charcas.

 Finalmente observei tres exemplares de Z. vivipara. Poño unha foto dun macho que saquei hai dous anos na mesma braña. Todos os hérpetos fóron observados nas coordenadas anteriores, agás unha das Viviparas, que foi en (0619  4812)


 Espero que desfrutárades o paseo por aqueles montes. A pesar der todo, aínda queda moito que ver por aló.

   Ata outra.